نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مجید انصاری فر ¹
• عباس عباس پور ²
• حمید رحیمیان ³
• فرنوش اعلامی ⁴

¹ دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

² استاد، گروه مدیریت و برنامه ریزی آموزشی، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

³ دانشیار، گروه مدیریت و برنامه ریزی آموزشی ، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

⁴ استادیار، گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر طراحی مدل مفهومی ذهن‌آگاهی برای مدیران آموزشی مدارس بود. این پژوهش با رویکرد کیفی و با روش نظریه داده‌بنیاد انجام شد. مشارکت‌کنندگان ۱۸ مدیر آموزشی مجرب، متخصص و مطلع از موضوع پژوهش حاضر بودند که با روش نمونه‌گیری هدفمند نظری انتخاب شدند. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته جمع‌آوری و بر مبنای رهیافت نظام‌مند اشتراوس و کوربین (کدگذاری باز، محوری و انتخابی) تحلیل شد. اعتباریابی در این مطالعه با استفاده از راهبردهای چندجانبه نگری در منابع داده و پژوهشگران، بررسی مجدد تحلیل‌ها توسط تعدادی از مشارکت‌کنندگان و بازبینی نتایج توسط همتایان صورت پذیرفت. ابعاد مدل پارادایمی شامل: شرایط علّی (درد و رنج، مطالبه، مطالعه، مراقبه، مراوده)؛ پدیده محوری (پرورش مدیران آموزشی ذهن آگاه)؛ شرایط زمینه‌ای (نظام آموزشی، نهاد خانواده، حضور در مجالس معنوی، حضور در طبیعت)؛ شرایط مداخله‌گر (وضعیت نظام آموزشی و پرورشی، وضعیت رفاهی و اقتصادی، وضعیت اجتماعی و فرهنگی)؛ عمل-تعامل‌ها (آگاهی فراشناختی، مهارت‌های فراشناختی) و پیامدها (رشد معنوی و تحول فردی، بهبود کیفیت زندگی فردی و حرفه ای) بود که بر اساس آن‌ها مدل ذهن‌آگاهی برای مدیران آموزشی مدارس طراحی شد. نتایج این پژوهش می‌تواند به متولیان و پژوهشگران این حوزه کمک کند تا ابعاد و جنبه‌های مختلف ذهن‌آگاهی خاصه برای مدیران آموزشی مدارس را درک نمایند و بستری برای پرورش و بهسازی آن‌ها و تجهیزشان به شایستگی‌های جدید فراهم نماید.

کلیدواژه‌ها

• ذهن‌آگاهی
• مدیران آموزشی
• نظریه داده‌بنیاد

عنوان مقاله [English]

Designing a conceptual model of mindfulness for educational principals of schools: a grounded theory study

نویسندگان [English]

• Majid Ansarifar ¹
• Abbas Abbaspour ²
• Hamid Rahimian ³
• Farnoosh Alami ⁴

¹ Ph.D. Candidate in Educational Administration, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran

² Professor, Department of Educational Administration & Planning, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran

³ Associate Professor, Department of Educational Administration & Planning, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran

⁴ Assistant Professor, Department of Educational Sciences, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The purpose of this research was to design a conceptual model of mindfulness for educational principals of schools. This qualitative study utilized the grounded theory method. The participants consisted of 18 experienced, expert and knowledgeable educational principals who were selected using the theoretical purposeful sampling method. The data were collected through semi-structured interviews and analyzed based on the systematic approach of Strauss and Corbin (open, axial, and selective coding). Accreditation of the study was ensured through triangulation strategies in data sources and researchers, re-examination of the analyses by some participants, and review of the results by peers. The dimensions of the paradigmatic model included: causal conditions (pain and suffering, demands, study, meditation, interaction); core phenomenon (developing mindful educational principals); contextual conditions (educational system, family institution, attendance at spiritual gatherings, attendance in nature); intervening conditions (educational and training system, welfare and economic status, social and cultural status); actions/interactions (metacognitive awareness, metacognitive skills); and consequences (spiritual growth and personal transformation, improving the quality of personal and professional life). Based on these dimensions, a mindfulness model was designed for educational principals in schools. The results of this research can assist researchers and practitioners in understanding the dimensions and various aspects of mindfulness, especially for educational principals of schools, and provide a condition for their cultivation, improvement, and equipping with new competencies.

کلیدواژه‌ها [English]

• Mindfulness
• educational principals
• grounded theory